Historia i przyszłość
Położone na skalnym występie zbocza w dolinie rzeki Ścinawki pomiędzy Górami Sowimi a Stołowymi, zabytkowe założenie w Sarnach (niem. Scharfeneck) jest jednym z najciekawszych architektonicznie historycznych kompleksów pałacowo-folwarcznych w obecnych granicach Dolnego Śląska.
W średniowieczu wzniesiono w Scharfeneck wieżę rycerską, o której niewiele wiadomo. Jej pozostałości należy szukać w piwnicach pałacu i domu bramnego, którego korytarz i przejazd bramny najbardziej odpowiadają formie przyziemia wieży rycerskiej.
W 1590 r. urzędnik i rycerz Fabian von Reichenbach, związany z cesarskim dworem w Wiedniu, kończy budowę dworu renesansowego z fortyfikacjami. Na parterze archaizujące już wtedy, podobne do gotyckich sklepienia krzyżowe przetrwały do dnia dzisiejszego bez przekształceń.
Pierwotne założenie zamkowe zawierało rezydencję, dom czeladny i dom bramny, obwiedzione murem kurtynowym ze strzelnicami. Poza zamkiem wybudowano również obwiedziony murem folwark oraz mały dwór letni w parku.
Zamek przez kolejne stulecia był przekształcany i otwierany, kiedy nastąpiły spokojniejsze czasy. Rezydencję przebudowano w 1660 r. na pałac, dom czeladny rozbudowano, by pełnił funkcję pałacowego skrzydła.
Duże fragmenty muru kurtynowego pozostały jako ściany dobudowanych kubatur (łącznik między rządcówką a kaplicą). Istnieją wciąż strzelnice, w tym ambrazura na działo artyleryjskie (obecnie uwidoczniona w łazience domu bramnego).
Przez większość swojego udokumentowanego istnienia założenie należało do zamożnej rodziny hrabiów von Götzen, z której wywodziło się wielu Starostów Kłodzkich. To na Zamku Scharfeneck w 1866 r. urodził się Gustaw Adolf hr. Götzen, późniejszy kolonialny gubernator Niemieckiej Afryki Wschodniej.
Götzenowie doprowadzili Scharfeneck do rozkwitu, rozbudowując rezydencję i pałac letni jak i w XVIII wieku Kaplicę św. Jana Nepomucena, bogato ją dekorując polichromią. Po 1945 r. i po przemianowaniu Scharfeneck na Sarny zespół stał się własnością Skarbu Państwa. Po likwidacji Państwowych Gospodarstw Rolnych obiekt bardzo podupadł, stając na skraju zawalenia.
W 2010 r. o przejęcie Dworu Sarny starała się brytyjska fundacja Save Britain’s Heritage pod patronatem Karola, Księcia Walii. Ze względów formalnych nie doszło do transakcji.
Założenie do końca 2013 r. pozostawało w stanie postępującej degradacji, będąc własnością państwową. Od początku 2014 r. znajduje się w posiadaniu fundacji założonej przez trzy osoby prywatne i jest w trakcie obliczonej na ok. 20 lat rewitalizacji.
W 2014 r. zabezpieczono pałac przed zawaleniem i rozpoczęto remont kordegardy oraz prace projektowe.
W ciągu pierwszego roku działalności przy udziale funduszy przekazanych przez Urząd Marszałkowski Województwa Dolnośląskiego odbudowano dach na XVII-wiecznym spichlerzu.
W 2016 r. Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego zarezerwowało na rzecz Fundacji 400 tys. zł na ratunkowe prace konstrukcyjne w głównym budynku zespołu oraz 180 tys. zł na remont hełmu wieży. W roku 2018 MKiDN wsparło fundację przy odbudowie konstrukcji dachu a w 2020 r. przy wykonaniu pokrycia dachowego z łupka kamiennego. W 2021 r. udało się wymienić blaszane pokrycie kaplicy na nowe.
W 2020 r. Urząd Marszałkowski ponownie wsparł fundację, dzięki czemu możliwa była renowacja tarasu północnego rezydencji. Dolnośląski Wojewódzki Konserwator Zabytków dwukrotnie przyznał fundusze na prowadzenie prac badawczych przy polichromiach pałacu, co skutkowało ich zabezpieczeniem i osobnym wpisem do rejestru zabytków.
Do założenia zamkowego i folwarcznego należy też park zabytkowy z 10 pomnikami przyrody – ok. 300-letnimi dębami szypułkowymi. Po 2014 r. wykonano cięcia sanitarne mające na celu uwidocznienie historycznej aranżacji parku. Odkopano historyczne zejście do parku. Na jego skraju umieszczono pasiekę.
Uruchomiono w 2017 r. po kapitalnym remoncie dom bramny, gdzie działa zamkowa kawiarnia. W latach 2020-2022 oddano do użytku dwa budynki folwarku, gdzie funkcjonuje łącznie 16 pokoi gościnnych.
Kaplica Św. Jana Nepomucena z malowidłem z 1738 r. jest codziennie dostępna do zwiedzania.
Od 2015 r. odbywa się Międzynarodowa Letnia Szkoła Muzyki Dawnej a w sierpniu 2015 r. zapoczątkowaliśmy cykl „Muzyka Dawna w Hrabstwie Kłodzkim” poprzez koncerty Zespołu Męskiego Gregorianum. Od tamtego czasu odbyło się w Sarnach wiele koncertów, w tym w wykonaniu Arte dei Suonatori, jednej z najlepszych orkiestr barokowych w Europie, wraz z klawesynistą Marcinem Świątkiewiczem, laureatem Paszportu Polityki, i innymi solistami o międzynarodowej sławie.
Od 2019 r. Zamek Sarny jest jedną ze scen Festiwalu Góry Literatury prowadzonego przez Fundację Olgi Tokarczuk, laureatki Nagrody Nobla w dziedzinie literatury, mieszkającej 5 km od zamku.
Zamek Sarny jest otwarty dla zwiedzających codziennie w godz. 11:00-20:00.
Powierzchnia ok. 8,3 hektara
Podwórze folwarczne 0,64 hektara
Powierzchnia zabudowy ok. 6 500 m2
Park historyczny ok. 5,3 ha, w tym 2,27 ha po zachodniej stronie Włodzicy