Sarny odzyskują dawny kształt
Po roku remontu elewacji domu bramnego zespołu dworskiego w Sarnach 7 maja 2016 r. zdemontowano rusztowania zakrywające front budynku. Po raz pierwszy od dziesięcioleci ukazał się kształt zespołu, jaki widoczny jest na historycznych grafikach.
Przez większość XX wieku szczyt domu bramnego Zamku Scharfeneck był niekompletny. Tylko mały wątek ceglany sugerował, że kiedyś budynek zwieńczony był neogotyckim krenelażem.
Mur ten, wprowadzony podczas przebudowy domu bramnego na początku XIX wieku w stylu neogotyckim, rozebrano prawdopodobnie na początku XX wieku. Nie przywiązywano wtedy już wagi do architektury Zamku Scharfeneck—od końca XIX wieku traktowano go wyłącznie w kategoriach użytkowych i gospodarczych.
W 2014 r. zaprojektowaliśmy odbudowę krenelaża według historycznych grafik, przywrócenie tarasu od strony zachodniej i odnowienie tynków.
Kiedyś drewniany, obecny taras jest wykonany w technologii współczesnej. Nałożono historyczny tynk barwiony w masie. Kolor lekko czerwonego piasku dobrano na podstawie badań stratygraficznych.
Odkryto i uwidoczniono dawną latrynę, która służyła straży zamkowej przebywającej w domu bramnym. Było to unikatowe rozwiązanie wykorzystujące ciek wodny przed domem bramnym, po którym ślady widoczne są w postaci sklepień w murach oporowych budynku.
Odkryto też duży otwór strzelniczy mogący pomieścić lufę działa. Po raz pierwszy od stuleci ta ambrazura wyeksponowana jest w elewacji frontowej domu bramnego.
Wyremontowano też przejazd bramny, w którym po zdjęciu około pół metra gruntu ukazał się bruk z rynsztokami po bokach. Podczas prac tynkarskich dzięki badaniom dr Artura Kwaśniewskiego z Politechniki Wrocławskiej odsłonięto mur z XVI-XVII wieku, kiedy sklepienie nad przejazdem było niższe niż obecnie. Ściany te pozostały nieotynkowane, aby zaznaczyć kształt tamtych sklepień—świadek pierwotnego przejazdu i przebudowy w drugiej połowie XIX wieku.
Dom bramny w zespole dworskim to element założenia tak samo ciekawy, jak główny budynek dworski czy Kaplica św. Jana Nepomucena. Wielokrotnie przebudowywany, jest świadkiem całej historii założenia. Kamienny mur oporowy, który obecnie stanowi wschodnią część przejazdu bramnego, powstał w 1590 roku lub wcześniej. Przekazy mówią o istnieniu tu małego zamku czy wieży rycerskiej jeszcze w średniowieczu.
W XVII wieku w miejscu muru oporowego ze strzelnicami nad południową bramą zamku wybudowano okazały dom bramny, bogato dekorowany wewnątrz (przetrwały pozostałości polichromii) i nakryty ozdobnym dwuszczytowym dachem. W XIX wieku budynek zmniejszono i nadano mu formę neogotycką.
W odróżnieniu od innych prac w zespole dworskim, na które udało nam się pozyskać dotacje Urzędu Marszałkowskiego Województwa Dolnośląskiego i Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, dom bramny Fundacja Odbudowy Dworu Sarny remontuje wyłącznie dzięki środkom prywatnym. Główny cel tego remontu to budowa infrastruktury (punkt obsługi ruchu turystycznego) umożliwiającej udostępnienie do zwiedzania Kaplicy św. Jana Nepomucena. Obecnie trwają prace wykończeniowe domu bramnego.
Zaproszenie do składania ofert na roboty budowlane
(***WPIS ARCHIWALNY***)
(Zarchiwizowano 15 kwietnia 2016 r. , proces wyboru wykonawcy zakończono)
Fundacja Odbudowy Dworu Sarny zaprasza firmy budowlane do składania ofert na wykonanie do 15 października 2016 r. robót budowlanych wg projektu zamieszczonego na stronie projekt.dworsarny.pl
W katalogu zamieszczono projekt architektoniczny ratowniczych prac konstrukcyjnych, przedmiar robót i analizę geotechniczną obiektu.
Zakres projektowy w roku 2016 zawiera wykonanie ściąg stalowych oraz odbudowę stropów. Do tegorocznego zakresu nie wchodzą prace dekarskie.
Oferty prosimy składać do 14 kwietnia 2016 r. pod adresem zarzad@dworsarny.pl
Pierwszy sezon muzyki w Sarnach
Pierwszy sezon muzyczny w Sarnach został zainaugurowany, i to w wielkim stylu!
W lipcu 2015 r. odbyła się I Międzynarodowa Letnia Szkoła Muzyki Dawnej Schloss Scharfeneck 2015. Szkoła jest specjalistycznym kursem mistrzowskim w dziedzinie muzyki wczesnego baroku -- jedynym kursem w Polsce specjalizującym się właśnie w tym okresie.
Szkoła, która jest autorskim pomysłem wybitnego kontratenora i dyrygenta Jakuba Burzyńskiego, odbyła się dzięki dotacji Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego pod honorowym patronatem Przewodniczącej Sejmiku Województwa Dolnośląskiego Pani Barbary Zdrojewskiej.
Zajęcia dla studentów odbyły się w Pałacu Letnim oraz Kaplicy św. Jana Nepomucena w Sarnach.
Niecałe dwa lata od przejęcia Dworu Sarny z rąk państwowego właściciela nie dysponujemy jeszcze odpowiednią bazą noclegową, uczestnicy nocowali więc w Pałacu Letnim oraz w pobliskich gospodarstwach agroturystycznych a wykładowcy w Pałacu Kamieniec. W tym roku wystąpimy o środki krajowe i europejskie, aby w kolejnych latach coraz większa liczba uczestników i wykładowców mogła zostać zakwaterowana w budynkach Dworu Sarny.
Pomimo niedogodności związanych z trwającym remontem Szkoła odbyła się w doskonałych nastrojach. Mieliśmy ogromny zaszczyt gościć wybitne międzynarodowe gwiazdy muzyki dawnej -- puzonistę Wima Becu, cynkistę Arno Paducha, skrzypaczkę Martynę Pastuszkę, tenora prof. Piotra Kusiewicza i kontratenora Jakuba Burzyńskiego.
Koncert w Kaplicy św. Jana Nepomucena 27 lipca 2015 r. był pierwszym koncertem w Sarnach od niepamiętnych czasów. Wypełniona po brzegi sala, zmieniające się wieczorne światło i wspaniała muzyka w wirtuozowskim wykonaniu wyczarowały niepowtarzalny wieczór.
Koncert finałowy 30 sierpnia był równie udany. Uczestnicy Szkoły pokazali zróżnicowany repertuar wczesnobarokowy w fantastycznym wykonaniu. Gloria z Selva morale e spirituale Claudio Monteverdiego stanowiła doskonałe zakończenie kursu.
Miesiąc później w Kaplicy św. Jana Nepomucena odbył się wyjątkowy koncert inaugurujący cykl "Muzyka Dawna w Hrabstwie Kłodzkim" przy udziale Jego Ekscelencji Księdza Biskupa Adama Bałabucha. 29 sierpnia wystąpił Zespół Męski Gregorianum z Warszawy z programem pieśni o Świętych Męczennikach z zasobów Kapeli Rorantystów, królewskiego zespołu wokalnego na Wawelu.
Francuski kompozytor epoki renesansu Jean L'Heritier był głównym bohaterem tego koncertu -- jego Magnificat, którego jedyny egzemplarz manuskryptu znajduje się na Wawelu, zabrzmiał po raz pierwszy od wieków właśnie w Sarnach. To wykonanie dodaje wyjątkową warstwę kulturową założeniu zamkowemu w Sarnach.
Po koncercie swojego błogosławieństwa udzielił Jego Ekscelencja Ksiądz Biskup Adam Bałabuch, urodzony w pobliskiej Ścinawce Średniej. Koncert odbył się w ramach Polsko-Czeskich Dni Kultury Chrześcijańskiej, których organizatorem jest Pan Juliak Golak, Radny Sejmiku Województwa Dolnośląskiego.
Dzień później, 30 sierpnia, w Pałacu Kamieniec Zespół Męski Gregorianum wykonał program francuskich chanson. Oba koncerty cieszyły się wielką popularnością.
Fundacja Odbudowy Dworu Sarny i Fundacja Odbudowy Pałacu Łękanów planują jeszcze więcej działań kulturalnych w roku 2016.
Muzyka Dawna w Hrabstwie Kłodzkim
29 i 30 sierpnia koncerty muzyki dawnej w Sarnach i Kamieńcu
Dwoma koncertami w nadchodzący weekend zainaugurowany zostanie cykl "Muzyka Dawna w Hrabstwie Kłodzkim".
W XVIII-wiecznej kaplicy we Dworze Sarny (Ścinawka Górna) zabrzmią, po raz pierwszy od kilkuset lat, niedawno odnalezione utwory krakowskiej królewskiej Kapeli Rorantystów pochodzące z XVI i XVII wieku. W Pałacu Kamieniec, otwartym w lipcu po kilkuletnim remoncie, będzie można usłyszeć XVI-wieczne francuskie chanson.
W sobotę, 29 sierpnia br., o godz. 18:00 Zespół Męski Gregorianum wykona program oparty o repertuar z manuskryptów Kapeli Rorantystów poświęcony świętym męczennikom. Zespół od trzech lat opracowuje, wykonuje i nagrywa te utwory dzięki wsparciu Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.
Większość programu sobotniego koncertu pochodzi z wydanej w ubiegłym roku płyty Omnes Sancti Dei. W programie znajdzie się też magnificat i msza pochodzące z niewydanej jeszcze trzeciej płyty z tym repertuarem - Gregorianum utwory te po raz pierwszy zaprezentuje publicznie.
Koncert poświęcony świętym męczennikom współgra tematycznie z kaplicą w Sarnach, w której wspaniałe freski z 1738 r. autorstwa Johanna Franza Hoffmanna przedstawiają żywot, męczeńską śmierć i chwałę ołtarzy św. Jana Nepomucena.
W sobotę przed koncertem swojego błogosławieństwa udzieli Jego Ekscelencja Ksiądz Biskup Adam Bałabuch, biskup pomocniczy świdnicki, pochodzący z położonej niedaleko Dworu Sarny Ścinawki Średniej.
W niedzielę, 30 sierpnia br., o 13:00 w Pałacu Kamieniec Zespół Męski Gregorianum wykona program francuskich piosenek z XVI-wieku, cieszących się ogromną popularnością wśród międzynarodowej publiczności. W programie utwory takich kompozytorów jak Clément Janequin, Ninot le Petit czy Claudin de Sermisy.
Wstęp na koncerty jest wolny.
Inaugurowany w ten sposób cykl "Muzyka Dawna w Hrabstwie Kłodzkim" to główne coroczne wydarzenie powstającego w Sarnach centrum muzyki dawnej, w ramach którego będą organizowane koncerty w zabytkowych obiektach Kotliny Kłodzkiej i poza nią.
O miejscach tegorocznych koncertów:
Dwór Sarny - Renesansowy dwór z XVI wieku z barokową kaplicą, spichlerzem i renesansowym budynkiem bramnym oraz rozległym folwarkiem. Od 2013 r. Fundacja Odbudowy Dworu Sarny prowadzi w zespole kompleksowy remont. Obiekt w tym roku rozpoczął działalność jako centrum muzyki dawnej - w lipcu 2015 r. odbyła się I Międzynarodowa Letnia Szkoła Muzyki Dawnej z udziałem wykładowców i studentów z Niemiec, Polski, Belgii, Holandii, Czech i Słowacji.
Pałac Kamieniec - wybudowany w swojej pierwszej formie w 1780 r., do końca II wojny światowej pełnił funkcję rezydencji szlacheckiej. Po wojnie znacjonalizowany, do 2009 r. zdewastowany. W lipcu 2015 r. otwarty ponownie po remoncie.
Obie zabytkowe rezydencje są zrzeszone w Fundacji Ochrony Dziedzictwa Kulturowego Hrabstwa Kłodzkiego.
Pozyskane wsparcie publiczne
Zamek Sarny to kompleks 14 budynków. Jego wiodąca funkcja nie jest nastawiona na zysk. W trakcie remontu na działalność non-profit pozyskujemy wsparcie ze środków publicznych i prywatnych.
Pałac i kaplica, indywidualnie wpisane do rejestru zabytków, staną się obiektami muzealnymi i instytucją kultury muzycznej. W tej funkcji występują od 2015 podczas corocznej Międzynarodowej Letniej Szkoły Muzyki Dawnej. Od 2019 r. Zamek Sarny jest jednym z miejsc goszczących Festiwal Góry Literatury prowadzony przez Fundację Olgi Tokarczuk.
Zostaliśmy do tej pory wsparci finansowo przez Urząd Marszałkowski Województwa Dolnośląskiego i Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, które przyznało dotacje na organizację 1. Międzynarodowej Letniej Szkoły Muzyki Dawnej, na odbudowę stropów budynku pałacowego, remont hełmu wieży, odbudowę konstrukcji dachowej i pokrycia pałacu oraz na remont dachu i konstrukcji Kaplicy. Dolnośląski Wojewódzki Konserwator Zabytków udzielił kilkukrotnie wsparcia finansowego na konserwację polichromii w pałacu i Kaplicy.
Wszystkie darowizny, zbierane w ramach zbiórki publicznej nr 2017/1844/OR, są przeznaczane wyłącznie na działania remontowe zaakceptowane przez Wojewódzki Urząd Konserwacji Zabytków.
Remont dofinansowano ze środków Ministra Kultury, Dziedzictwa Narodowego
Program Ochrona Zabytków
2016: Ścinawka Górna, Dwór Sarny (XVI w.): ratownicze prace konstrukcyjne. Ściągi stalowe, wykonanie nowych stropów budynku głównego. Wartość dofinansowania: 400 000 zł. Całkowity koszt: 690 806,64 zł.
2016: Ścinawka Górna, Dwór Sarny: remont hełmu wieży (XVIII w.). Wymiana i impregnacja elementów drewnianych, wykonanie nowego pokrycia wieży. Wartość dofinansowania: 180 000 zł. Całkowity koszt: 253 088,43 zł
2018: Ścinawka Górna, Zamek Sarny (XVI w.): ratunkowe prace konstrukcyjne, etap II - rekonstrukcja dachu. Odtworzenie konstrukcji i pokrycie papowe dachu budynku głównego. Wartość dofinansowania: 350 000 zł. Całkowity koszt: 466 998,88 zł
2020: Ścinawka Górna, Zamek Sarny (XVI w.): ratunkowe prace, etap III - rekonstrukcja pokrycia dachowego. Pokrycie dachu łupkiem kamiennym, obróbki blacharskie, rynny. Wartość dofinansowania: 570 000 zł. Całkowity koszt: 760 289,09 zł
2021: Ścinawka Górna, Zamek Sarny, Kaplica Św. Jana Nepomucena (1738): ratowniczy remont dachu wraz z wykonaniem instalacji odgromowej. Wymiana blaszanego pokrycia dachowego, instalacja odgromowa, rynny. Wartość dofinansowania: 160 000 zł. Całkowity koszt: 213 616,03 zł
2022: Ścinawka Górna, Zamek Sarny, Kaplica Św. Jana Nepomucena (1738): ratowniczy remont konstrukcji sklepienia i murów. Wartość dofinansowania: 320 000 zł. Całkowity koszt: 427 521,71 zł
Remont dofinansowano ze środków Dolnośląskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków
2019 i 2020: Badania stratygraficzne i prace zachowawcze przy polichromiach ściennych rezydencji. Dofinansowanie 30 000 zł i 20 000 zł
2023: Ratunkowa konserwacja iluzjonistycznej polichromii ołtarza Kaplicy Św. Jana Nepomucena. Dofinansowanie 80 000 zł
Z budżetu Województwa Dolnośląskiego:
2014: Przywrócenie konstrukcji dachowej spichlerza. Dofinansowanie 30 000 zł
2020: Remont tarasu przy elewacji północnej rezydencji. Dofinansowanie 20 000 zł
Remont dofinansowano z Rządowego Programu Odbudowy Zabytków
2024: Remont empory. Dofinansowanie 146 000 zł
Fundacja Odbudowy Dworu Sarny
Ścinawka Górna 40e, 57-410 Ścinawka Średnia
KRS 0000505205
Nr rachunku bankowego: mBank SA 05 1140 2004 0000 3602 7934 1743
email: zarzad@zameksarny.pl
Plan na rok 2015
W drugim sezonie remontowym planujemy wykonanie następujących prac:
-- kontynuacja remontu dachu XVII-wiecznego spichlerza dworskiego. W 2014 r. odbudowaliśmy konstrukcję dachową chylącego się ku upadkowi budynku;
-- kontynuacja remontu XVI-wiecznego budynku bramnego;
-- otwarcie częściowe Dworu Sarny do zwiedzania: w lipcu 2015 r. udostępnione zostaną budynek bramny (punkt obsługi turysty z punktem informacyjnym i kawiarnią), Kaplica św. Jana Nepomucena i być może wstępnie oczyszczony park;
-- 6-12 lipca br. Dwór Sarny będzie brał udział w Letniej Szkole Architektury Baroku organizowanej przez Instytut Historii Sztuki Czeskiej Akademii Nauk, Instytut Historii Sztuki Uniwersytetu Wrocławskiego, Parafię Rzymskokatolicką w Broumovie i Stowarzyszenie Omnium z Broumova;
-- Stowarzyszenie Musica Humana z Warszawy otrzymało rezerwację funduszy z Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego na organizację 1. Międzynarodowej Letniej Szkoły Muzyki Dawnej Schloss Scharfeneck 2015, która odbędzie się w drugiej połowie lipca. W jej ramach studenci szkół artystycznych z Polski i nie tylko będą mieli możliwość przez tydzień uczyć się w klasach mistrzowskich od wybitnych muzyków zajmujących się muzyką dawną. Odbędzie się też kilka koncertów w Kaplicy św. Jana Nepomucena;
-- cały czas trwają działania projektowe oraz badawcze, przygotowujące Dwór Sarny do uczestniczenia w kolejnych konkursach dotacyjnych polskich i unijnych.
Remont odbywa się przy wsparciu Sejmiku Dolnośląskiego. Nad Międzynarodową Letnią Szkołą Muzyki Dawnej Schloss Scharfeneck 2015 Honorowy Patronat objęła Przewodnicząca Sejmiku Dolnośląskiego Pani Barbara Zdrojewska.
Artykuł w Sächsische Zeitung
"A więc to była obora. Cegły i kolumny z czerwonego kamienia sprawiają wrażenie, jakby były ze starożytnego Rzymu. Pozostałości sklepień, fasada z kamienia. Krowy na Zamku Scharfeneck mieszkały jak książęta" -- tak zaczyna się artykuł o Dworze Sarny (zwanym również Zamkiem Scharfeneck), który ukazał się w poniedziałek 30 marca 2015 r. w drezdeńskiej Sächsische Zeitung.
Minął pierwszy rok nowych czasów w Sarnach
Szczęście sprzyjało nam w pierwszym roku odbudowy Dworu Sarny z ruiny, do jakiej doprowadziły szczególnie lata po likwidacji Państwowych Gospodarstw Rolnych. Obraz katastrofy budowlanej, którym był zawalony dach spichlerza, jest już historią, kapitalny remont budynku bramnego trwa, główny budynek jest zabezpieczony przed zalewaniem a wszystkie obiekty są gruntownie uporządkowane po zawaleniach dachów.
Przez pierwszy rok działania odbudowaliśmy dach nad przyszłą salą koncertową w XVII-wiecznym spichlerzu. Kiedy 12 grudnia 2013 r. zakończył się sukcesem proces negocjacji zakupu Dworu Sarny od poprzedniego, państwowego właściciela, nie sądziliśmy, że to będzie możliwe tak szybko. Początkowo zakładaliśmy, że uda nam się usunąć zawaloną konstrukcję a reszta roku spełznie na procesie projektowym.
Odbudowa dachu doszła jednak do skutku dzięki dotacji uzyskanej w ciągu kilku zaledwie tygodni ze środków Urzędu Marszałkowskiego Województwa Dolnośląskiego. Nie byłoby możliwe spełnienie warunków formalnych bez pracy wykonanej w poprzednich latach przez brytyjską fundację SAVE Britain's Heritage i poprzedniego właściciela.
Wnętrze spichlerza będzie pełniło funkcję sali koncertowej w Centrum Muzyki Dawnej. Rok temu trudno było sobie ją wyobrazić.
Teraz nabrała kształtów. Wiązary kratownicowe nadały lekkości konstrukcji i umożliwiły stworzenie sali o powierzchni ponad 200 m. kw. i wysokości trzech pięter.
W programie Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego zgłosiliśmy wniosek o dotację na prace przy murach i sklepieniach spichlerza, które są w złym stanie. Zgłosimy się też w styczniu 2015 r. z wnioskiem do Urzędu Marszałkowskiego Województwa Dolnośląskiego o kontynuację prac przy dachu tak, aby za rok był on pokryty czerwoną dachówką ceramiczną.
Wśród wniosków jest też projekt stopniowej odbudowy głównego budynku Dworu Sarny, w którym w mijającym roku usunęliśmy zawalone stropy, podparliśmy te grożące zawaleniem i tymczasowo zabezpieczyliśmy dziury w dachu. Ratunek dla tego cennego renesansowego dworu będzie bardzo skomplikowany i kosztowny.
Dwór stanie się budynkiem muzealnym, pokazującym rozwój architektury i muzyki dawnej poprzez renesansowy parter po późnobarokowe najwyższe piętro. Kaplica św. Jana Nepomucena rozbrzmi muzyką. Zanim będzie można rozpocząć kolejną w historii obiektu renowację unikatowej XVIII-wiecznej polichromii, trzeba będzie ustabilizować mury Kaplicy.
Chcemy udostępnić Kaplicę do zwiedzania na miejscu i w internecie w formie wirtualnego muzeum. W ramach programu Ochrona i cyfryzacja dziedzictwa kulturowego wystąpiliśmy do Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego o środki na stworzenie cyfrowego opracowania polichromii i udostępnienia tego cennego dzieła Johanna Franza Hoffmanna w internecie.
Widzimy ogromne zainteresowanie tym wyjątkowym zabytkiem, na które odpowiadamy jak najszybciej. W październiku odbył się wykład organizowany przez Uniwersytet Wrocławski i prof. Andrzeja Kozieła na temat polichromii.
28 września 2014 r. po raz pierwszy udostępniliśmy Kaplicę św. Jana Nepomucena do zwiedzania podczas wystawy ośmiu zdjęć-obrazów przedstawiających wnętrza pałaców Dolnego Śląska i Wielkopolski. Zdjęcia te, autorstwa p. Patrycji Makowskiej, w wirtualnej formie obiegły świat i gościły na stronach wiodących portali informacyjnych, m.in. CNN, Daily Mail, Daily Telegraph. We Dworze Sarny po raz pierwszy można było zobaczyć te prace w tradycyjnej formie. Już po wystawie ukazał się obszerny wywiad z autorką w lokalnym wydaniu Gazety Wyborczej, jak i w segmencie programu Dzień Dobry TVN.
Od przyszłego roku stałą wystawę będzie można obejrzeć w budynku bramnym. Bardzo ważnym punktem tegorocznego działania jest kapitalny remont tego budynku, wykonywany bez wsparcia zewnętrznego. Aby udostępnić Kaplicę do zwiedzania, potrzebna jest podstawowa infrastruktura obsługi turystycznej i tam właśnie ona powstaje.
Od 2015 r. budynek bramny będzie otwarty dla gości. Po raz pierwszy zostanie w jego ramach udostępniona izba straży, w której przez kilkaset lat dyżurowali strażnicy zespołu dworskiego.
Na górnym poziomie budynku bramnego przez ostatni rok zaszła rewolucja wcale nie mniejsza niż ta na spichlerzu. Wymieniono wszystkie posadzki, odmurowano historyczne otwory drzwiowe i oryginalne paleniska.
Trwają prace konserwacyjne przy XVI-wiecznych murach tego na pozór skromnego budynku, który jednak przy bliższym kontakcie stanowi jeden z najciekawszych i najstarszych obiektów Dworu Sarny.
W trakcie mijającego roku wykonano też szereg prac projektowych. Uzyskano m.in. zezwolenie na wycinkę parkową wg inwentaryzacji i programu przygotowanego przez pracownię Hortus Excelsior. Studium stylistyczne parku ma prawie 400 stron i obfituje w niepublikowane wcześniej ryciny i zdjęcia z początku XX wieku.
Mamy też uzyskane pozwolenie konserwatorskie i budowlane na przywrócenie stropów dworu.
Konstrukcja dachu spichlerza gotowa
Wreszcie jest – nowa więźba dachowa naszego XVII-wiecznego spichlerza!
Miesiące a czasem lata schodzą na żmudnych przygotowaniach – projektowaniu, wnioskowaniu o dotacje i o pozwolenia konserwatorskie i budowlane. Tych działań prawie nie widać, kiedy jednak pojawia się ich spektakularny efekt, satysfakcja jest ogromna.
Tak właśnie jest w przypadku spichlerza w Sarnach. Prace nad jego odbudową rozpoczęliśmy w pierwszych dniach stycznia 2014 r., od razu po przejęciu Dworu Sarny od państwowego właściciela. Usunęliśmy gruzowisko oraz tony śmieci zalegających w budynku. Na wnioskowanie o dotację z Urzędu Marszałkowskiego Województwa Dolnośląskiego na pierwszy etap prac remontowych mieliśmy ok. 20 dni – ale udało się. W marcu dowiedzieliśmy się, że uzyskaliśmy dotację, dzięki której można było zamówić nową konstrukcję dachu.
W lipcu podpisaliśmy stosowną umowę z Urzędem, jednocześnie finalizując formalności budowlane. W sierpniu firma Wiązar-System z Krzywiczyn (woj. opolskie) rozpoczęła produkcję konstrukcji dachowej w technologii wiązarów kratownicowych a my przygotowaliśmy budynek do montażu.
Sam montaż zajął kilka dni, a finalne prace – wciągnięcie konstrukcji dźwigiem – zajęły tylko jeden dzień. Obecnie spichlerz ma znowu zarys dachu i odzyskał swój majestatyczny wygląd.
Przez podwójne szczyty spichlerz stanowi znak rozpoznawczy Dworu Sarny. Ta piękna forma była jednocześnie przyczyną kilku już zawaleń dachu. Podczas sudeckich zim wielkie masy śniegu, zalegające pomiędzy szczytami na konstrukcjach osłabionych brakiem remontów a czasem celową dewastacją, powodowały katastrofę budowlaną. Ostatni, bardzo uproszczony dach zawalił się kilka lat temu po kradzieży pokrycia a jego pozostałości spróchniały wystawione na działanie deszczu i śniegu.
Ratować więc nie było czego. Na etapie projektowym stanęła przed nami kwestia formy nowego dachu.
Poprzedni właściciel, Agencja Nieruchomości Rolnych, na fali zainteresowania przejęciem Dworu Sarny przez brytyjską fundację pod patronatem Karola, Księcia Walii, zaprojektowała odbudowę spichlerza – jednak był to projekt tradycyjnej więźby dachowej, zupełnie jakby spichlerz miał pełnić gospodarcze funkcje. Skutkiem takiej realizacji, do której nie doszło, byłby las słupów konstrukcyjnych i cztery niskie piętra.
W naszych planach spichlerz ma stać się salą koncertową, a więc potrzebna jest duża przestrzeń z jak najmniejszą liczbą podpór a jak największą wysokością. Wiązary kratownicowe umożliwiły stworzenie takiej przestrzeni. Obecnie mamy prawie 300 metrów kwadratowych powierzchni z ledwie dwoma słupami w pomieszczeniu wysokim na ok. siedem metrów. W spichlerzu jako sali koncertowej zmieści się na widowni ponad 200 osób.
Mimo swojej nazwy, spichlerz być może w swojej pierwotnej barokowej formie nie pełnił funkcji magazynu, tak jak nie będzie jej pełnił w przyszłości. "Nie jest rzeczą najzupełniej pewną, czy określenie tego budynku jako dworski spichlerz odpowiada jego dawnemu przeznaczeniu" – pisze Krzysztof Eysymontt w wykonanym w 1972 r. dla Pracowni Konserwacji Zabytków we Wrocławiu studium historyczno-architektonicznym.
Funkcji magazynu odpowiadałby brak okien po stronie dziedzińca, ale "znaczna ilość okien umieszczonych w trzech pozostałych ścianach budynku przemawiać może za przypuszczeniem o odmiennym pierwotnie przeznaczeniu budynku" – pisze Eysymontt. Spichlerz był najpewniej budynkiem statusowym, wzniesionym dla spotęgowania wrażenia wielkości panującej tu rodziny Götzenów.
Budynek wzniesiono prawdopodobnie pomiędzy latami 60-tymi XVII wieku (tak Eysymontt) kiedy rządził Johann Georg von Götzen, starosta kłodzki, który dopiero co został właścicielem majątku w Sarnach, a I połową XVIII wieku, kiedy panem na Scharfeneck był kolejny hrabia von Götzen, Franz Anton – w duchu barokowej katolicyzacji Hrabstwa Kłodzkiego fundator bazyliki w Wambierzycach oraz Kaplicy św. Jana Nepomucena w swoim majątku.
Forma budynku była archaizująca, co sprawiło, że spichlerz w niektórych dokumentach niewłaściwie określany jest mianem renesansowego.
Spichlerzowi nadano formę neorenesansową w drugiej połowie XIX wieku. Po 1945 r. wnętrza przebudowano, aby uzyskać komórki lokatorskie dla pracowników Państwowego Gospodarstwa Rolnego. Podłogę pierwszego piętra wzmocniono konstrukcją ze zbrojonego betonu, co ocaliło kolebkowe sklepienia parteru. Więźba dachowa jednak zawaliła się, ten sam los spotkał dach pulpitowy wprowadzony po zawaleniu.
Pozostałości tego dachu rozebraliśmy na początku 2014 r.
Nowa, właśnie wprowadzona konstrukcja dachu ma większe szanse na przetrwanie. Nowoczesna technologia umożliwia przenoszenie większych obciążeń a zespół zamkowy w Sarnach ma wreszcie po prawie 70 latach ponownie zarządcę z prawdziwego zdarzenia – Fundację Odbudowy Dworu Sarny.
Fundacja będzie ubiegać się o środki na utworzenie w Dworze Sarny instytucji kulturalnej, w której spichlerz będzie grał wiodącą rolę głównej sali koncertowej. Dotacja uzyskana z Urzędu Marszałkowskiego wpisuje się w ten plan – środki publiczne zostały wydane na obiekt, który będzie publicznie dostępny.
W roku 2014 dach spichlerza zostanie przykryty deskami i papą. W roku 2015 pojawi się pokrycie dachowe w formie ceramicznej czerwonej dachówki, wymieszanej pół na pół naturalnej czerwieni i angoby. W ten sposób mamy nadzieję uniknąć efektu zbyt nowego dachu.
Gniazdo bocianów zostaje. Mamy nadzieję, że za kilka lat w spichlerzu rozbrzmi muzyka i rozpocznie się zupełnie nowy etap istnienia Dworu Sarny.
Remont przyspiesza po uzyskaniu zezwoleń
Mija siedem miesięcy od przejęcia Dworu Sarny z zasobu państwowego. Oto bilans tego gorącego pierwszego okresu naszej obecności, w trakcie którego utworzono Fundację Odbudowy Dworu Sarny.
Dzięki bardzo sprawnie działającemu Starostwu Kłodzkiemu otrzymaliśmy właśnie kluczowe w obecnym sezonie pozwolenia budowlane, co pozwoli nam rozpocząć właściwe prace remontowe. Przed nami cztery miesiące wzmożonego wysiłku organizacyjnego i finansowego.
Za nami prace przygotowawcze do tegorocznych remontów. Przez pierwsze półrocze naszej obecności we Dworze Sarny gruntownie sprzątaliśmy najwartościowsze obiekty i przygotowywaliśmy się do właściwego remontu pod względem formalnym.
Wkrótce po kupnie Dworu Sarny od Agencji Nieruchomości Rolnych okazało się, że architekt Rafał Maciejewski z Dzierżoniowa dysponuje inwentaryzacją architektury, którą wykonał jeszcze w latach 2010-2011, kiedy o przejęcie Dworu Sarny starała się brytyjska fundacja Save Britain's Heritage w ramach swojego programu ochrony dziedzictwa europejskiego.
Z przejęcia Dworu Sarny przez brytyjską fundację nic nie wyszło. Nabycie wykonanej wtedy inwentaryzacji i dalsza współpraca z architektem pozwoliły nam jednak na zaoszczędzenie kilku miesięcy żmudnej pracy projektowej.
Przejęliśmy obiekt bez żadnych własnych mediów, jedynie z zaskakująco wysokim rachunkiem za dostarczaną 27 lokatorom wodę, z której sami nie byliśmy w stanie korzystać. Dość powiedzieć, że średnie zużycie wody na mieszkańca zespołu wynosiło pierwotnie prawie 18 metrów sześciennych w miesiącu. Norma na cele mieszkaniowe to 3 metry sześcienne. Okazało się, że mieliśmy na nieruchomości duży wyciek do gruntu, który udało się zlikwidować po wielu tygodniach poszukiwań uszkodzenia.
Szybko udało się zainstalować w domu bramnym i wszystkich poziomach wieży prąd.
Mieliśmy tylko kilka tygodni na przygotowanie wniosku o dotację z funduszy Urzędu Marszałkowskiego Województwa Dolnośląskiego. Udało się nam złożyć dokumenty i uzyskać 30 tys. zł dotacji na nową konstrukcję dachu na naszym XVII-wiecznym spichlerzu dworskim, którego podwójne szczyty są jednym ze znaków rozpoznawczych Dworu Sarny.
Dotacja, z której się ogromnie cieszymy widząc w niej kredyt zaufania, pokrywa ok. 17% kosztów projektu. Resztę pokryjemy z własnych funduszy i na przełomie sierpnia i września nowa konstrukcja dachu spichlerza zostanie zamontowana.
Z zewnątrz dach będzie wyglądać identycznie jak przed wiekami. Od wewnątrz jednak będzie to wykonana we współczesnej technologii konstrukcja z drewnianych wiązarów, która umożliwi nam pozostawienie pod nią całej przestrzeni pierwszego piętra pustej i w kolejnych działaniach stworzenie w spichlerzu sali koncertowej o powierzchni ok. 300 metrów kwadratowych i wysokości wnętrz prawie 7 metrów. Zakładamy, że będzie to największa z sal koncertowych przyszłego centrum muzyki dawnej w Sarnach.
Nowoczesna konstrukcja będzie w stanie lepiej przenosić obciążenia niż poprzednie dachy, mamy więc nadzieję, że dach spichlerza w Sarnach już więcej się nie zawali.
Usunęliśmy tony śmieci z dworu, spichlerza, domu bramnego i stodoły z 1857 r., w której znajdowały się kopy łatwopalnego siana.
W spichlerzu rozebrano zagrażającą dalszą katastrofą budowlaną zawaloną konstrukcję dachu.
Wykonaliśmy nowe projekty remontu dachu spichlerza i domu bramnego i uzyskaliśmy pozwolenia konserwatorskie na te prace. W kolejce czekają wnioski o pozwolenia na prace w wieży i dworze.
Oprócz opisanego wyżej remontu dachu spichlerza jesteśmy w trakcie absorbującego remontu kapitalnego domu bramnego, w którym w izbie straży przy bramie wjazdowej znajdzie się punkt informacji turystycznej a na poziomie dziedzińca – piętro wyżej – kawiarnia.
Pierwotnie sądziliśmy, że uda się ten budynek otworzyć w tym roku, lecz zakres prac nie pozwoli na to. Spodziewamy się otwarcia tego obiektu przed Majówką 2015.
Przejazd bramny będziemy musieli pogłębić o ok. pół metra – o tyle poziom gruntu podniósł się przez ostatnie dziesięciolecia.
W lipcu zainstalowano pierwsze okno, jako wzorcowe, na wzór zachowanych okien z dworu. W trakcie remontu domu bramnego ponownie budynek zwieńczy neogotycki krenelaż i przywrócony zostanie istniejący w czasach baroku taras od strony zachodniej. Wyremontowana zostanie elewacja i zamontowane instalacje. W nadchodzącą zimę dom bramny będzie już ogrzewany.
Do Dworu Sarny powrócił kartusz herbowy z piaskowca z XVIII wieku oraz drzwi wejściowe prawdopodobnie z 1906 r. i kilka par drzwi wewnętrznych, być może z czasów barokowej modernizacji dworu albo neostylowe z początku XX wieku.
Bardzo uszkodzony kartusz nie nadaje się do ekspozycji. Będziemy ubiegać się o dotacje na jego renowację.
Rozebraliśmy PGR-owskie komórki rozrzucone bezładnie po całym kompleksie. Niektórzy nasi lokatorzy musieli też przenieść swój dobytek z magazynów liczących czasem po kilkaset metrów kwadratowych do komórek bardziej rozsądnej wielkości.
Okazało się, że taras przy domu bramnym od strony rzeki pokrywają płyty z czerwonego piaskowca. Identyczne znaleźliśmy w korytarzu domu bramnego pod warstwą betonu. Za kilka miesięcy wrócą na swoje miejsce.
Oddaliśmy historyczne bramy zespołu do renowacji.
Pracownia Hortus Excelsior wykonała inwentaryzację parku, identyfikując 607 drzew, w tym szereg drzew pomnikowych. Przygotowany został program gospodarki drzewostanem, konsultowany obecnie z urzędem konserwatorskim, który będzie podstawą wniosku Fundacji Odbudowy Dworu Sarny o dotację z Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.
Uzyskaliśmy zezwolenie na wycinkę interwencyjną polegającą na usunięciu drzew rosnących w fundamentach dworu.
Dr Andrzej Legendziewicz z Politechniki Wrocławskiej wykonuje studium architektoniczne zespołu. Pierwsze znaleziska są fascynujące ale szerzej o nich opowiemy po zakończeniu prac.
Ustanowiliśmy wspólnie z pałacowymi sąsiadami Fundację Ochrony Dziedzictwa Kulturowego Hrabstwa Kłodzkiego. Fundatorami są właściciele pałaców w Gorzanowie, Kamieńcu, Korytowie i Sarnach oraz Domu pod Twierdzą w Srebrnej Górze i Wapiennika w Starej Morawie. W inicjatywie uczestniczy też pałac w Żelaźnie.
Odbyliśmy wizytę w Londynie, gdzie spotkaliśmy się z prezesem fundacji Save Britain's Heritage, panem Marcusem Binney, w celu omówienia możliwości współpracy.
Dwór Sarny pojawił się wielokrotnie w mediach. Sam fakt zakupu odbił się szerokim echem, co zrozumiałe po kilku latach nadziei, że obiekt nabędzie brytyjska fundacja pod patronatem Księcia Karola.
Ponadto byliśmy obecni w audycji Programu Drugiego Polskiego Radia o naszej fundacji regionalnej, jak i w tekstach Gazety Wyborczej, Tygodnika Noworudzianin, Gazety Noworudzkiej, Schlesien Heute i Sächsische Zeitung, i w relacji TV Kłodzka.
Z rzeczy przykrych: skradziono elementy XIX-wiecznej balustrady małego dziedzińca dworskiego. Sprawcy prokurator postawił zarzuty z art. 278 Kodeksu Karnego ("Kto zabiera w celu przywłaszczenia cudzą rzecz ruchomą, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5") oraz z art. 108 ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami ("Kto niszczy lub uszkadza zabytek, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5").
Ubolewamy nad tym, że sprawcą jest człowiek dopiero wkraczający w dorosłe życie, ale nie możemy tolerować takich zachowań, szczególnie, że są one częste w obiektach zabytkowych.
Przejęliśmy pierwszy lokal mieszkalny od jednej z lokatorek, która uzyskała lokal zamienny z zasobu Gminy Radków. Na koniec czerwca Dwór Sarny zamieszkiwało ponad 20 osób.