Festiwal Góry Literatury 2023
Tegoroczny Festiwal Góry Literatury jest imponujący – ponad 130 wydarzeń, z tego ponad 50 u nas.
Ok. 40% całego festiwalu odbędzie się na Zamku Sarny!
Na scenie spotkań w naszym parku m. in. Jacek Dehnel (powracający do nas po czterech latach), Mikołaj Grynberg, Wolne sądy, Jan Peszek, Katarzyna Kolenda-Zaleska, Michał Bilewicz, Adam Bodnar, Maciej Stuhr, Magdalena Środa, Jaga Hupało, Stanisław Obirek , Joanna Lamparska, Filip Springer, Mariusz Szczygieł, Sylwia Chutnik, Anda Rottenberg, Małgorzata Omilanowska, Wojciech Tochman.
I oczywiście Noblistka i przyjaciółka domu Olga Tokarczuk (i to dwa razy!!).
A na scenie muzycznej na zamkowym dziedzińcu absolutne gwiazdy! Maria Peszek, Renata Przemyk, Kazik Staszewski, VOO VOO i Kasia Nosowska.
Zapewnimy też rozkosze kulinarne, napoje, leżaki – letni chill.
Bilety są do nabycia przez ebilet.pl.
Nowa publikacja ECSO - Europa zjednoczonych ogrodów
Europa zjednoczonych ogrodów. Rola Europejskiego Szlaku Ogrodów Historycznych
w realizacji polityki kulturalnej Unii Europejskiej
W październiku 2020 roku Europejski Szlak Ogrodów Historycznych uzyskał certyfikację Rady Europy. Wydarzenie to stanowiło nie tylko wielkie wyróżnienie, ale również ważny krok w uznaniu wyjątkowych wartości zabytkowych założeń zieleni. Przyjęcie do programu Europejskich Szlaków Kulturowych Rady Europy otworzyło także możliwości udziału w projektach promujących kulturę i turystykę na poziomie międzynarodowym. Jaka może być rola Europejskiego Szlaku Ogrodów Historycznych w tym zakresie? Jak może się włączyć w realizację polityki kulturalnej Unii Europejskiej? Niniejsza praca ma na celu odnalezienie odpowiedzi na te pytania.
Publikacja podsumowuje badania zrealizowane przez Jacka Kuśmierskiego, konserwatora ogrodów historycznych i współpracownika ERHG, w ramach Studiów Podyplomowych Uniwersytetu Jagiellońskiego, "Dyplomacja kulturalna", pod kierunkiem dr hab. Bożeny Gierat-Bieroń.
5 rzeczy, które znajdziesz w środku:
- Wiele ciekawych informacji o roli ogrodów w realizacji polityki kulturalnej Unii Europejskiej.
- Najważniejsze programy promocyjne ogrodów.
- Przykłady dobrych praktyk włączania ogrodów historycznych do projektów kulturalnych.
- Mapę obiektów, których projekty pilotażowe uzyskały dofinansowanie w ramach Europejskiego Roku Ogrodów Historycznych 1993.
- Mapę ogrodów należących do Europejskiego Szlaku Ogrodów Historycznych.
Książka wydana przez Fundację Odbudowy Dworu Sarny i Europejskie Centrum Sztuki Ogrodowej im. Eduarda Petzolda pod patronatem Europejskiego Szlaku Ogrodów Historycznych. Publikacja dostępna w języku angielskim i polskim.
Wystawy ECSO w 2021 roku
Wystawa „Ogrody i ogrodnicy Wallensteinów”
1 listopada 2021 – 4 maja 2022, Zamek Sarny (2. piętro)
Wystawa posterowa "Ogrody i ogrodnicy Wallensteinów" prezentuje trzydzieści znakomitych pałaców i ogrodów m.in. w Duchcov, Jičín, Kozel, Mnichovo Hradiště, Pradze, które należały do tego szlacheckiego rodu. Po raz pierwszy omówiono również życiorysy ogrodników, którzy się nimi opiekowali. Na wystawie szczególną uwagę poświęcono rodzinie Dittrich, która miała bardzo duży wpływ na rozwój czeskiego ogrodnictwa w XIX wieku.
Wystawa inicjuje współpracę pomiędzy Europejskim Centrum Sztuki Ogrodowej im. Eduarda Petzolda w Zamku Sarny a Metodycznym Centrum Kultury Ogrodowej w Kromieryżu. Ekspozycja dostępna w języku czeskim i polskim.
Organizator główny: Narodowy Instytut Dziedzictwa, Metodyczne Centrum Kultury Ogrodowej w Kromieryżu, Czechy
Kuratorka wystawy: dr inż. Lenka Křesadlová
Współpraca merytoryczna: Jaromír Tlustý (Archiwum Państwowe w Litomierzycach), inż. Michaela Letá, Radim Vrla, mgr Jan Štětina
Organizator w Polsce: Fundacja Odbudowy Dworu Sarny - Europejskie Centrum Sztuki Ogrodowej im. Eduarda Petzolda, Polska
Patronat: Europejski Szlak Ogrodów Historycznych
Opracowanie: mgr inż. arch. kraj. Jacek Kuśmierski, mgr inż. arch. kraj. Łukasz Przybylak
Kontakt: ecso@zameksarny.pl
Poprzednie wystawy ECSO:
Wystawa - 66 europejskich ogrodów historycznych
1 maja – 30 września 2021, Zamek Sarny (2 piętro)
Pierwszą wystawę posterową zorganizowaną przez Europejskie Centrum Sztuki Ogrodowej im. Eduarda Petzolda z okazji 25. rocznicy Europejskiego Roku Ogrodów Historycznych!
Wystawa prezentuje 66 obiektów, które w 1993 roku otrzymały od Komisji Europejskiej dofinansowanie prac konserwatorskich. Po raz pierwszy była pokazywana w Portugalii w 2018 roku z okazji Europejskiego Roku Dziedzictwa Kulturowego i od tej pory podróżuje po całym kontynencie. Zamek w Sarnach jest pierwszym obiektem w Polsce, który gości go w swoich XVI-wiecznych murach. Patronem wystawy jest Europejski Szlak Ogrodów Historycznych.
Kurator wystawy: Rodrigo Dias (Uniwersytet Lusíada w Lizbonie)
Tłumaczenie i redakcja: Jacek Kuśmierski, Martin M. Sobczyk, Łukasz Przybylak
Podsumowanie 2020
Rok 2020 był rokiem największych w ostatnich latach działań remontowo-budowlanych na Zamku Sarny. Był również czasem największych do tej pory odkryć konserwatorskich. Pomimo pandemii udało nam się współorganizować ważne wydarzenia kulturalne.
Oto lista z krótkim opisem poszczególnych działań. O każdym można dowiedzieć się więcej klikając na śródtytuł.
Odbudowaliśmy pokrycie dachu pałacu
Zakończyliśmy odbudowę dachu rozpoczętą w 2016 r. Po pięciu latach i trzech sezonach budowlanych mamy odnowioną konstrukcję dachu w układzie historycznym oraz pokrycie z łupka kamiennego. Po raz pierwszy od dekad dach jest w doskonałym stanie i zabezpiecza cenne wnętrze pałacu. Remont wsparło Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego.
Zakończyliśmy kompleksowy remont Domu Kompozytorów
Po prawie dwóch latach robót budowlanych ukończyliśmy kapitalny remont budynku folwarcznego nr 40b. Nazwaliśmy go Domem Kompozytorów, jako że każdemu z 10 pokoi gościnnych patronuje jeden z polskich kompozytorów dawnych. Niezmieniony zewnątrz skromny budynek z 1870 r. kryje w sobie najwyższej jakości wnętrza.
Rozpoczęliśmy remont rządcówki
Przełożyliśmy konserwatorsko dach rządcówki, używając do remontu w większości oryginalnej dachówki. Dokonaliśmy rozbiórek chaotycznych przebudów wewnątrz. W najbliższych latach będziemy kontynuować remont mający na celu wyeksponowanie historycznych walorów budynku, którego historia sięga 1590 r.
Wyremontowaliśmy taras przy elewacji północnej pałacu
Ustabilizowaliśmy konstrukcję tarasu przystawionego do pałacu w 1906 r. Zakonserwowaliśmy i uzupełniliśmy historyczną kamieniarkę. Remont wsparło Województwo Dolnośląskie decyzją Sejmiku.
Odkryliśmy barokowe polichromie w budynku za kaplicą
W niespodziewanym miejscu podczas remontu rządcówki ukazały się polichromie datowane na XVII wiek. Malowane belki i wsuwki zachowały się przekryte późniejszymi podsufitkami. Opracowaliśmy program konserwacji, który wdrożymy w najbliższych sezonach.
Opracowaliśmy wcześniej odkryte polichromie ścienne w pałacu
Zwiększyliśmy wiedzę o odkrytych w 2019 r. i wpisanych do rejestru zabytków na nasz wniosek polichromii ściennych w pałacu. Odkryliśmy dodatkowe pola, ujawniając warstwy malarskie z XVIII i XIX wieku. Planujemy w 2021 r. dokonać kompleksowej konserwacji dekoracji z XVII wieku w sali na parterze pałacu. Działanie z roku 2020 zostało wsparte dotacją przez Dolnośląskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków.
Zabezpieczyliśmy wozownię jako ruinę trwałą
Przyspoiliśmy obluzowane cegły w koronie murów zawalonej XIX-wiecznej wozowni. Wewnątrz zasialiśmy trawę, aranżując budynek na kilka lat jako ruinę trwałą. Na wiosnę 2021 r. przy budynku pojawi się taras zawieszony wysoko nad parkiem, gdzie będzie można zrelaksować się w koronach pomnikowych dębów.
Odnowiliśmy drzwi do Kaplicy św. Jana Nepomucena
Odnowiliśmy sosnowe drzwi do kaplicy. To jedno z działań wspartych trwającą stale zbiórką publiczną na renowację kompleksu.
Byliśmy sceną Festiwalu Góry Literatury
Po raz drugi gościliśmy Festiwal Góry Literatury, którego pomysłodawczynią jest m.in. nasza Noblistka Olga Tokarczuk. W ciągu naszego dnia festiwalowego przewinęło się przez Sarny ok. 1.000 osób.
Współorganizowaliśmy V Międzynarodową Letnią Szkołę Muzyki Dawnej
Po raz piąty zjechali do nas wybitni artyści, aby uczyć gry na puzonie barokowym i cynku. Jak w poprzednich edycjach, kurs zakończył się koncertem otwartym dla publiczności.
Wzięliśmy udział w nagraniu filmu Dyskretny Urok Polichóralności
Zamek Sarny wystąpił w filmie dokumentalnym poświęconym muzyce polichóralnej Mikołaja Zieleńskiego i innych wielkich twórców wczesnego baroku. Film został przygotowany przez Stowarzyszenie Musica Humana dzięki wsparciu Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego w programie Kultura w sieci.
Rozpoczęliśmy działalność Europejskiego Centrum Sztuki Ogrodowej
Zainaugurowaliśmy działania ECSO im. Eduarda Petzolda jako muzeum i centrum interpretacji dziedzictwa. Na siedzibę ECSO przeznaczyliśmy wielką stodołę z połowy XIX wieku, której remont rozpoczęliśmy.
Posadziliśmy ponad 2.000 cebul wiosennych kwiatów
Narcyzy, żonkile i hiacynty wybuchną już na wiosnę, zarówno w parku, jak i przez zamkiem. Planujemy kolejne nasadzenia.
Odebraliśmy kapsułę czasu po konserwacji
Zawartość kapsuły czasu z 1921 r. wróciła do nas po konserwacji na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika. Planujemy jej ekspozycję w ramach stałej wystawy.
Nie udało się uzyskać dotacji z Funduszy Norweskich
Mimo naszych starań nie udało się uzyskać dotacji na remont Kaplicy św. Jana Nepomucena i spichlerza dworskiego mimo wysokiej oceny ekspertów. Wsparcie uzyskały głównie obiekty będące własnością jednostek samorządu terytorialnego.
Zwalczyliśmy koncepcję wycinki naszego zabytkowego parku
W opublikowanej przez Wody Polskie w grudniu aktualizacji planów zarządzania ryzykiem przeciwpowodziowym nie ma kontrowersyjnych zbiorników przeciwpowodziowych, przeciwko którym protestowaliśmy z całych sił razem ze społecznością lokalną. Możemy spać spokojniej - nasz park był zagrożony potencjalną budową polderu zalewowego w dolinie Włodzicy.
Odkrycie kilkusetletnich polichromii na Zamku Sarny
Podczas prac remontowych jednego z budynków Zamku Sarny odkryto świetnie zachowany polichromowany strop pochodzący nie później niż z XVII wieku.
Odkrycie to, jak i uwidocznienie kolejnych fragmentów dawnych dekoracji ściennych, podkreśla rangę artystyczną i historyczną zabytkowego założenia pochodzącego z 1590 roku.
Strop odnaleziono podczas rozbiórek w niespodziewanym miejscu. Przez dwa wieki zakryty był podsufitką w niepozornie wyglądającym dawnym skrzydle zamkowym.
- Te polichromie są niesamowicie dobrze zachowane na belkach i deskach stropowych, w bogatym programie malowanym z ręki, nie z szablonu - powiedziała Inga Widlińska, konserwatorka dzieł sztuki, doktorantka w Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie.
W salach, gdzie znajduje się odkryty polichromowany sufit, odnaleziono również relikty fryzów podstropowych oraz fragmenty sgraffito na tynku z 1590 r. Odkryty sufit przeznaczony jest do konserwacji a sale do aranżacji muzealnej.
Krakowska ekipa konserwatorów pod kierunkiem Ingi Widlińskiej, związana z Katedrą Konserwacji i Restauracji Malowideł Ściennych ASP, odkryła ponadto we wrześniu kolejne fragmenty malowideł ściennych w samym pałacu. Badania sondażowe w 2019 r. wykryły ich istnienie, co doprowadziło do wpisu dekoracji do rejestru zabytków.
W tym roku uwidoczniona została późnobarokowa dekoracja salonu piano nobile - reprezentacyjnego piętra pałacu. Odkryte zostały też większe fragmenty dekoracji z początku XIX wieku, jedne z nielicznych pochodzących z tego okresu zachowanych dekoracji malarskich okolicznych pałaców. W sali, co do której spodziewano się, że była kiedyś reprezentacyjną jadalnią, ujawniono namalowane kielichy i motywy roślinne.
Odkryto też kolejne fragmenty dekoracji z XVII wieku na parterze rezydencji, potwierdzając ich świetny stan zachowania. W 2021 r. fundacja opiekująca się Zamkiem Sarny zamierza doprowadzić do kompleksowej konserwacji pomieszczeń, w którym się znajdują, i otwarcia ich do zwiedzania.
Badania i prace zabezpieczające malowidła odbyły się w 2020 r. przy wsparciu Dolnośląskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków.
Do 2013 r. pałac znajdował się w stanie po katastrofie budowlanej, z zawalonymi stropami drewnianymi i poważnie uszkodzonym dachem. Od 2014 r. prowadzony jest kompleksowy remont całego założenia, którego powierzchnia użytkowa budynków obejmuje ok. 15 tys. metrów kw.
Od 2017 r. działa Dom Bramny, w którym umieszczono kawiarnię, umożliwiając dostęp do Kaplicy Św. Jana Nepomucena zdobionej wielkim barokowym malowidłem z 1738 r. W 2020 r. oddano do użytku pierwszy budynek folwarku z pokojami gościnnymi.
Remont nastręcza wielu trudności ze względu na dużą skalę zniszczeń i wielkość zabytkowego założenia. W 2016 r. wybudowano nowe stropy pałacu i wyremontowano hełm wieży. W 2018 r. przywrócono konstrukcję dachu pałacu. W 2020 r. dach pokrywany jest łupkiem kamiennym.
Pomimo dewastacji z ostatnich kilkudziesięciu lat oraz konieczności odbudowy części konstrukcji, Zamek Sarny posiada dekoracje pochodzące z całego okresu kilkuset lat swojego istnienia.
- Wbrew niedawnemu postrzeganiu tego dworu jako ruiny, okazuje się, że poziom autentyzmu jest bardzo duży - napisała Barbara Nowak-Obelinda, Dolnośląski Wojewódzki Konserwator Zabytków, w swoim poście na Facebooku.
Fundacja opiekująca się Zamkiem Sarny prowadzi prace renowacyjne przy wsparciu finansowym Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Urzędu Marszałkowskiego Województwa Dolnośląskiego i Dolnośląskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków.
We wrześniu ogłoszone zostaną wyniki konkursu z Funduszy Norweskich, w którym fundacja ubiega się o ok. 6,5 mln zł dotacji przeznaczonej na remont Kaplicy Św. Jana Nepomucena i spichlerza z 1660 r., które staną się przestrzenią działalności kulturalnej.
Zdjęcia: CC BY Fundacja Odbudowy Dworu Sarny
Podsumowanie 2017
Za nami czwarty rok renowacji zabytkowego zespołu zamkowo-parkowego w Sarnach.
Jeśli myśleliśmy równo 12 miesięcy temu, że rok 2016 był przełomowy dzięki dotacjom Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, to co dopiero powiedzieć o roku 2017, który był jeszcze ważniejszy, i to mimo braku dotacji.
W ciągu 2017 r. wydaliśmy 1.000.082,13 zł, głównie na inwestycje i – w małej części – na bieżące funkcjonowanie obiektu.
W tym roku nie udało nam się pozyskać dotacji MKiDN mimo bardzo wysoko merytorycznie ocenionych wniosków. Mamy nadzieję na sukces w 2018 r. Na razie XVI-wieczny renesansowy pałac pozostaje bez dachu, co jest powodem wielu nieprzespanych nocy, szczególnie podczas wichur, kiedy drżymy o stabilność szczytów budynku.
Zebraliśmy 4.270,20 zł w ramach zbiórki publicznej. Jesteśmy ogromnie wdzięczni za wszelkie datki, które pomagają nam utrzymać obiekt i udostępniać go do zwiedzania.
Naszym celem od początku remontu, obliczonego na dwie dekady, było udostępnienie choćby małej części zespołu do zwiedzania. W roku 2017 to się nam udało.
W sierpniu uruchomiliśmy dom bramny, gdzie po ponad trzech latach kapitalnego remontu otworzyła się kawiarnia z urzekającym ponadczasowym wnętrzem autorstwa Pani dr Agaty Rome-Dzida. Kawiarnia jest czynna codziennie w godzinach 11-20. Przechodząc przez nią można dojść do Kaplicy Św. Jana Nepomucena, w której w tegoroczne Święta Bożego Narodzenia po raz pierwszy od 73 lat, a może dłużej, zagościła choinka.
Nasza współpraca projektowa z MaisondeRome Interior Design się zacieśnia, można więc liczyć na więcej stylowych wnętrz już niedługo w Folwarku Sarny, gdzie projektujemy remont rządcówki oraz budynku mieszkalnego. Pierwsze pokoje gościnne mamy nadzieję uruchomić w ciągu 2018 r.
Udało nam się też wybudować parking na przedpolu zamkowym, szczególnie ważny podczas koncertów.
Muzycznie rok 2017 okazał się być najlepszym do tej pory. III Międzynarodowa Letnia Szkoła Muzyki Dawnej pod kierunkiem Jakuba Burzyńskiego przyciągnęła tłumy oraz znakomitych brytyjskich artystów - Jeremy West (cynk) i Stephanie Dyer (puzon) - jako wykładowców.
Orkiestra barokowa Arte dei Suonatori przywiozła do nas wybitnych artystów międzynarodowych – Bolette Roed (flet prosty, Dania), Reiko Ichise (viola da gamba, Japonia/Wielka Brytania) i Martin Gester (klawesyn, fortepian historyczny/Francja).
Z ogromną przyjemnością gościliśmy też artystów lokalnych. W listopadzie koncert dał Chór Parafii Św. Mikołaja w Nowej Rudzie. W grudniu próbę w Sarnach odbył Zespół Ludowy Katarzynki ze Ścinawki Górnej.
W maju w Sarnach, w obecności Pana Senatora Aleksandra Szweda oraz Pana Wiceprzewodniczącego Sejmiku Dolnośląskiego Juliana Golaka dokonano odsłonięcia tryptyku ołtarzowego autorstwa Pana Jarosława Radomskiego.
To wszystko wciąż początek. Przed nami kilkanaście lat renowacji i starań o środki publiczne, dzięki którym możemy udostępniać za darmo wszystkim coraz więcej wnętrz i, przede wszystkim, Kaplicę Św. Jana Nepomucena.
W roku 2018 czeka nas wielkie wyzwanie – pozyskanie dotacji z transgranicznych środków Unii Europejskiej w wysokości ok. 2 mln zł na remont Kaplicy. Od kilku miesięcy pracujemy z naszym czeskim partnerem, planujemy złożenie propozycji projektowej i wniosku dotacyjnego.
Tymczasem wciąż prowadzimy kosztowny – na razie wygrany – spór sądowy z Urzędem Marszałkowskim Województwa Dolnośląskiego w sprawie pozostawienia bez oceny naszego projektu remontu spichlerza przy udziale środków Unii Europejskiej. Wojewódzki Sąd Administracyjny we Wrocławiu oraz Naczelny Sąd Administracyjny przyznał nam rację w tym sporze i zmusił Urząd do oceny naszego wniosku. Otrzymaliśmy zwrot kosztów postępowania. Czekamy na dalszą reakcję Urzędu.
Remont Zamku i Folwarku Sarny to wyzwanie na całe życie. Cieszymy się z bardzo dużej frekwencji na naszych koncertach i w domu bramnym. Zapraszamy codziennie!
Raport z wniosków dotacyjnych złożonych na rok 2017
Już prawie połowa roku i wszystkie decyzje o dofinansowaniach zostały rozstrzygnięte. Niestety w tym roku nie mieliśmy szczęścia.
Każdy z infrastrukturalnych wniosków dotyczył interwencji pilnych w zakresach cennych, w budynkach wybudowanych od 1590 r. do 1660 r.
Nasz największy wniosek w MKiDN, na odbudowę dachu nad głównym budynkiem, został wysoko oceniony merytorycznie i organizacyjnie; wystarczyłaby ocena strategiczna nawet trochę poniżej średniej, aby kwalifikował się do dofinansowania. Szkoda, bo w przypadku pozytywnej decyzji dach już by powstawał.
To samo spotkało nas w II naborze, gdzie liczyliśmy na pomoc w stabilizacji szczytów zamku. Ocena merytoryczna wniosku była bardzo wysoka (mieliśmy wyższą ocenę w tym zakresie niż pierwszy, czwarty i piąty obiekt na liście przyznanych dotacji) ale strategiczna znowu bardzo niska.
W projektach miękkich byliśmy w programie Infrastruktura kultury o włos od uzyskania dofinansowania na zakup mebli ekspozycyjnych i organów kameralnych do Kaplicy Św. Jana Nepomucena. Traktujemy to jako dobry znak, będziemy próbować w następnym naborze.
Zarząd Województwa Dolnośląskiego nie był łaskaw rekomendować nas do dofinansowania odwodnienia Kaplicy Św. Jana Nepomucena. Przez lata grunt wokół Kaplicy podniósł się o ok. 40-50 cm, co spowodowało zawilgocenie cennych polichromii z 1738 r. Musieliśmy interwencyjnie poradzić sobie sami, choć do ostatecznego efektu jeszcze daleko.
Zarząd Województwa Dolnośląskiego odrzucił nas również w procesie dofinansowań unijnych. Zgłosiliśmy protest wobec tej krzywdzącej decyzji, przez którą nasz wniosek nie został oceniony merytorycznie przez wątpliwości co do naszych możliwości zrealizowania projektu.
Wątpliwości te są dla nas zaskakujące. Od 2014 r. w Sarnach zainwestowaliśmy ok. 3 mln zł i uruchomiliśmy w tym roku pierwszą część obiektu.
Protest został pozostawiony bez rozpoznania z rażącym naruszeniem prawa, w związku z tym konieczna była skarga do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego. Przed nami kilka miesięcy postępowania.
Poniżej szczegóły wniosków:
Dotacje zatwierdzane przez Sejmik Dolnośląski
Projekt: Odwodnienie murów Kaplicy św. Jana Nepomucena
Całkowity koszt: 133 265,18 zł, wnioskowana dotacja: 133 265,18 zł
Wynik postępowania: brak dofinansowania i informacji o przyznanej punktacji
Regionalny Program Operacyjny UE, instytucja zarządzająca Zarząd Województwa Dolnośląskiego
Projekt: Dostosowanie zabytkowego spichlerza do prowadzenia działalności kulturalnej i turystycznej
Całkowity koszt: 3 733 574,33 zł, wnioskowana dotacja: 3 173 538,18 zł
Wynik postępowania: brak dofinansowania, wniesiono protest, który pozostał bez rozpatrzenia. Na tę decyzję złożona zostanie skarga do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego.
Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego
- Ochrona zabytków: ratunkowe prace konstrukcyjne, etap II (odbudowa dachu Zamku Sarny)
Wnioskowana kwota: 1 505 796,63 zł, wnioskowana dotacja: 1 125 892,23 zł
Ocena wniosku: organizacyjna – 7 pkt.; merytoryczna – 48,00 pkt.; strategiczna 5 pkt.; łącznie 60,00 pkt.
Wynik postępowania: dotacji nie przyznano, złożono odwołanie, odwołania nie uwzględniono.
- Wolontariat dla dziedzictwa 2017: Wolontariat dla Dworu Sarny – pomoc w odkrywaniu historycznej dekoracji malarskiej
Łączny koszt: 38 200 zł, wnioskowana dotacja 30 200 zł
Wynik postępowania: dotacji nie przyznano
- Wolontariat dla dziedzictwa 2017: Wolontariat dla parku Sarny – najlepiej zachowanej w Polsce kompozycji parkowej autorstwa Eduarda Petzolda
Łączny koszt: 42 436 zł, wnioskowana dotacja 33 936 zł
Wynik postępowania: dotacji nie przyznano
- Kultura dostępna 2017: III Cykl Koncertowy "Muzyka Dawna w Hrabstwie Kłodzkim" Łączny koszt: 143 280 zł, wnioskowana dotacja 105 000 zł
Ocena wniosku: organizacyjna – 7 pkt.; merytoryczna – 41,33 pkt.; strategiczna 25 pkt.; łącznie 73,33 pkt.
Wynik postępowania: dotacji nie przyznano
- Infrastruktura kultury 2017: Zakup wyposażenia na potrzeby wystaw i koncertów
Łączny koszt: 159 010 zł, wnioskowana dotacja 115 620 zł
Ocena wniosku: organizacyjna – 4 pkt.; merytoryczna – 46,00 pkt.; strategiczna 24 pkt.; łącznie 74,00 pkt. Dotacji nie przyznano, złożono odwołanie, odwołania nie uwzględniono.
- Kultura – Interwencje: Książka „Silesia – Land of Dying Country Houses” po polsku
Łączny koszt: 105 330 zł, wnioskowana dotacja 74 830 zł
Ocena wniosku: łącznie 75,50 pkt. Dotacji nie przyznano.
- Ochrona zabytków: likwidacja zawalenia ścian szczytowych Zamku Sarny, zabezpieczenie obiektu przed zalewaniem przez wody opadowe
Łączny koszt: 293 691 zł, wnioskowana dotacja 218 387 zł
Stan postępowania na 26 czerwca 2017 r.: Ocena wniosku: organizacyjna – 5 pkt.; merytoryczna – 51,40 pkt.; strategiczna 5 pkt.; łącznie 61,40 pkt. Dotacji nie przyznano, złożono odwołanie.
Pałac, dwór czy zamek?
Pierwszym pytaniem, które zadała mi dziennikarka Programu Drugiego Polskiego Radia Justyna Piernik w 2014 r. było: czym właściwie Sarny są – czy to dwór czy zamek?
Aby dodatkowo sprawę skomplikować, w Wikipedii Sarny to pałac.
Tak więc czy to zamek, pałac czy dwór?
Przez lata, szczególnie podczas starań brytyjskiej fundacji pod patronatem Księcia Karola o przejęcie Saren, utarła się nazwa Dwór Sarny. Takiej też używaliśmy pomiędzy rokiem 2013 a 2017.
Po żmudnych badaniach zdecydowaliśmy jednak w tym roku o zmianie nazwy na Zamek Sarny.
Obronne cechy zespołu zabytkowych budynków w Sarnach stawały się w ostatnich trzech latach coraz bardziej oczywiste. Dzięki dr Arturowi Kwaśniewskiemu z Politechniki Wrocławskiej wyeksponowaliśmy w elewacji południowej domu bramnego otwór strzelniczy na działo. W przejeździe bramnym jest więcej reliktów strzelnic.
Okazało się, że dom bramny, który pierwotnie podejrzewaliśmy o proweniencję późno XIX-wieczną, był obiektem wojskowym z XVI wieku, z przyziemiem średniowiecznym.
Ale ten budynek to tylko część założenia zamkowego w Sarnach, na które składał się budynek główny (czyli pałac lub dwór), dom czeladny z 1590 r. i Kaplica Św. Jana Nepomucena z 1738 r.
Całość otoczona była murem kurtynowym ze strzelnicami, który został przez stulecia częściowo rozebrany a częściowo wkomponowany w istniejące do naszych czasów budynki.
Wewnątrz łącznika pomiędzy domem czeladnym a kaplicą widać sgraffito z 1590 r. Wewnątrz spichlerza z 1660 r. również widać sgraffito, prawdopodobnie powstałe jako dekoracja muru zewnętrznego folwarku sporo wcześniej. W wieży wciąż widoczne są wąskie strzelnice.
Z tych trzech pojęć – dwór, pałac, zamek – najprędzej więc możemy wyeliminować dwór. Było modą wałbrzyskiego urzędu konserwatorskiego w poprzednich dekadach nazywać dworem nazbyt dużo z dawnych siedzib arystokratycznych (Kapitanowo, które obecnie mieni się zamkiem, jest wpisane do rejestru zabytków jako dwór; tak samo pałac letni w Sarnach).
Można przyjąć, że główny budynek założenia w Sarnach – być może w 1590 r. będący dworem – został przebudowany w 1660 r. w pałac.
Z całą pewnością jest on częścią założenia zamkniętego pomiędzy rzekę Włodzicę i folwark, które przez stulecia zachowywało swój zamkowy charakter pomimo przebudów.
Tak więc Zamek Sarny!
Podsumowanie 2016
Za nami trzeci pełny rok działań dźwigających zespół dworski Sarny ze stanu skrajnej dewastacji, w której się znalazł po 1989 roku.
Rok 2016 był przełomowy dla stanu zachowania budynku dworskiego. Dzięki dotacjom Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego możliwa była ratunkowa naprawa murowanej konstrukcji budynku oraz hełmu wieży.
Za prawie 700 tys. zł, w tym 400 tys. zł dofinansowania Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w programie Ochrona zabytków, wykonano rozbiórki zawalonych i grożących zawaleniem pozostałości po stropach drewnianych i więźbie dachowej znajdującej się w stanie postępującej katastrofy budowlanej. Wykonano ściągi stalowe nad parterem.
Nad pierwszym i drugim piętrem wybudowano nowe stropy. Po raz pierwszy od ponad 30 lat jest dostęp do wszystkich kondygnacji dworu do korony murów.
Zostajemy na sezon zimowy bez dachu nad dworem, z pozbawionymi więźby dachowej szczytami budynku. Zakres prac wykonanych w 2016 r. był tak duży, że wykonanie dachu w tym roku było niemożliwe z punktu widzenia budowlanego i formalnego.
Ogromnie liczymy na kontynuację dofinansowania MKiDN w roku 2017, dzięki czemu będzie można odbudować dach dworu z użyciem elementów konstrukcji historycznej. Taki wniosek dotacyjny złożyliśmy do programu MKiDN Ochrona zabytków na 2017 rok.
Wartościowe elementy drewniane dworu zostały zmagazynowane celem konserwacji i ponownego wykorzystania. Odkryliśmy dwa programy belek polichromowanych, prawdopodobnie z 1590 r. i 1660 r., jak i z tego czasu polichromie ścienne we dworze. Część dekoracji ściennych kolidowała z zakresem remontu konstrukcji dworu i musiała zostać przeniesiona, co odbyło się pod kierunkiem prof. dr hab. Edwarda Kosakowskiego z Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie.
Za ponad 250 tys. zł, w tym 180 tys. zł dofinansowania Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego w drugim naborze wniosków do programu Ochrona zabytków, wykonaliśmy remont hełmu wieży.
W trakcie remontu wzmocniono elementy konstrukcyjne, wykonano deskowanie cebuli i pokryto całość nową blachą cynkową z domieszką tytanu. Wszystkie prace wykonane zostały metodą alpinistyczną.
Jak się okazało po otwarciu kapsuły czasu w kuli wieży, ostatni remont był wykonany ok. 1920 r. Wtedy odnowiono pokrycie zwieńczenia blachą cynkową układaną w karo, natomiast cebulę pokryto gontem. Po wojnie wymieniono gont na niskiej jakości blachę nabitą bezpośrednio na konstrukcję, bez deskowania. W ostatnich latach zły stan elementów drewnianych latarni powodował ryzyko upadku.
Iglicę z ok. 1730 r. poddaliśmy konserwacji. Przywróciliśmy jej ważny element – wiatrowskaz w formie chorągiewki wg wzoru historycznego.
Skorodowany oryginał – wycięty w blasze lew kłodzki – znajdzie się po konserwacji jako element stałej wystawy dworskiej w domu bramnym, gdzie remont jest na etapie prac stolarskich.
Aby to się mogło stać, ubiegamy się o dotację na zakup wyposażenia na potrzeby działalności kulturalnej w programie Infrastruktura kultury Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego na rok 2017.
W trakcie prac w 2016 r. w domu bramnym wymieniono drewniany sufit i zakonserwowano belki stropowe, wykonano posadzki, toaletę i instalację elektryczną. W grudniu zainstalowano drzwi zewnętrzne w przejeździe bramnym i na dziedzińcu dworskim.
Przed nami jeszcze ogrom prac, w tym budowa węzła sanitarnego, zanim na stałe otworzymy dom bramny dla zwiedzających. Prace te finansujemy bez wsparcia z pieniędzy podatnika.
Nasze działania nie byłyby tak szybkie bez wsparcia państwowego, za które jesteśmy bardzo wdzięczni. Chcemy prowadzić ich coraz więcej, aby móc szerzej udostępniać zespół dworski Sarny dla zwiedzających.
Złożyliśmy w listopadzie 2016 r. szereg wniosków dotacyjnych do Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Oprócz wspomnianych wniosków w programie Ochrona zabytków i Infrastruktura kultury startujemy też w programach Edukacja artystyczna, Kultura dostępna oraz Wolontariat dla dziedzictwa.
Stowarzyszenie Musica Humana z Warszawy złożyło wniosek o dofinansowanie III Międzynarodowej Letniej Szkoły Muzyki Dawnej w Sarnach. Pierwszej dwie edycje w 2015 i 2016 r. dały wyjątkową okazję do wspólnego muzykowania uczniom i gwiazdom światowego formatu.
Fundacja Odbudowy Dworu Sarny złożyła też wniosek w programie Kultura dostępna zakładający organizację koncertów w Wambierzycach, Kamieńcu (k. Polanicy), Gorzanowie i Sicinach. W ramach tego programu chcemy sprowadzić ponownie genialną orkiestrę barokową Arte dei Suonatori z Poznania, która z wielkim sukcesem koncertowała w Sarnach i Wambierzycach w lipcu 2016 r.
W ramach programu przewidziany jest też wyjątkowy koncert chorałowy Zespołu Męskiego Gregorianum na podstawie XII-wiecznego manuskryptu opracowanego przez wybitnego znawcę śpiewu gregoriańskiego Roberta Pożarskiego. Program ten prezentowany był do tej pory tylko dwa razy w Muzeum Narodowym w Warszawie.
W ramach naszego cyklu koncertowego planujemy też koncert rzymskiego zespołu Giardino di Delizie „Muzyczne drogi między Włochami a Polską”.
Złożyliśmy też dwa wnioski do programu Wolontariat dla dziedzictwa, w ramach których chcemy zorganizować zajęcia z zakresu konserwacji polichromii ściennych pod kierunkiem prof. dr hab. Edwarda Kosakowskiego oraz z zakresu sztuki ogrodowej pod kierunkiem naszego wybitnego projektanta renowacji parku dworskiego Łukasza Przybylaka, kierownika ogrodu pałacowego Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie.
Rok 2016 Sarny zakończyły bez mieszkańców – ostatnie z prawie 30 osób zamieszkujących zespół trzy lata temu w fatalnych warunkach wyprowadziły się w listopadzie dzięki wsparciu Burmistrza Radkowa Pana Jana Bednarczyka.
Tegoroczne prace budowlane wykonała firma FHU Zeko Pana Zenona Kochanka z Ratna, której jesteśmy wdzięczni za profesjonalizm w warunkach trudnego, niebezpiecznego placu budowy.
Dziękujemy też alpinistom z Nowej Rudy, których wyczyny na szczycie wieży mroziły krew w żyłach tej części Rady Fundacji Odbudowy Dworu Sarny, która odczuwa lęk wysokości również na sam widok.
Cieszymy się, że w kapitalny remont zespołu dworskiego w Sarnach zaangażowani są wykonawcy z naszego bezpośredniego sąsiedztwa. Mamy nadzieję, że w ten sposób remont przyczynia się do rozwoju gospodarki i społeczności lokalnej.
2016 to był przełomowy rok. Kolejny, 2017 rok, powinien przynieść jeszcze więcej dobrych wiadomości.
Sarny odzyskują dawny kształt
Po roku remontu elewacji domu bramnego zespołu dworskiego w Sarnach 7 maja 2016 r. zdemontowano rusztowania zakrywające front budynku. Po raz pierwszy od dziesięcioleci ukazał się kształt zespołu, jaki widoczny jest na historycznych grafikach.
Przez większość XX wieku szczyt domu bramnego Zamku Scharfeneck był niekompletny. Tylko mały wątek ceglany sugerował, że kiedyś budynek zwieńczony był neogotyckim krenelażem.
Mur ten, wprowadzony podczas przebudowy domu bramnego na początku XIX wieku w stylu neogotyckim, rozebrano prawdopodobnie na początku XX wieku. Nie przywiązywano wtedy już wagi do architektury Zamku Scharfeneck—od końca XIX wieku traktowano go wyłącznie w kategoriach użytkowych i gospodarczych.
W 2014 r. zaprojektowaliśmy odbudowę krenelaża według historycznych grafik, przywrócenie tarasu od strony zachodniej i odnowienie tynków.
Kiedyś drewniany, obecny taras jest wykonany w technologii współczesnej. Nałożono historyczny tynk barwiony w masie. Kolor lekko czerwonego piasku dobrano na podstawie badań stratygraficznych.
Odkryto i uwidoczniono dawną latrynę, która służyła straży zamkowej przebywającej w domu bramnym. Było to unikatowe rozwiązanie wykorzystujące ciek wodny przed domem bramnym, po którym ślady widoczne są w postaci sklepień w murach oporowych budynku.
Odkryto też duży otwór strzelniczy mogący pomieścić lufę działa. Po raz pierwszy od stuleci ta ambrazura wyeksponowana jest w elewacji frontowej domu bramnego.
Wyremontowano też przejazd bramny, w którym po zdjęciu około pół metra gruntu ukazał się bruk z rynsztokami po bokach. Podczas prac tynkarskich dzięki badaniom dr Artura Kwaśniewskiego z Politechniki Wrocławskiej odsłonięto mur z XVI-XVII wieku, kiedy sklepienie nad przejazdem było niższe niż obecnie. Ściany te pozostały nieotynkowane, aby zaznaczyć kształt tamtych sklepień—świadek pierwotnego przejazdu i przebudowy w drugiej połowie XIX wieku.
Dom bramny w zespole dworskim to element założenia tak samo ciekawy, jak główny budynek dworski czy Kaplica św. Jana Nepomucena. Wielokrotnie przebudowywany, jest świadkiem całej historii założenia. Kamienny mur oporowy, który obecnie stanowi wschodnią część przejazdu bramnego, powstał w 1590 roku lub wcześniej. Przekazy mówią o istnieniu tu małego zamku czy wieży rycerskiej jeszcze w średniowieczu.
W XVII wieku w miejscu muru oporowego ze strzelnicami nad południową bramą zamku wybudowano okazały dom bramny, bogato dekorowany wewnątrz (przetrwały pozostałości polichromii) i nakryty ozdobnym dwuszczytowym dachem. W XIX wieku budynek zmniejszono i nadano mu formę neogotycką.
W odróżnieniu od innych prac w zespole dworskim, na które udało nam się pozyskać dotacje Urzędu Marszałkowskiego Województwa Dolnośląskiego i Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, dom bramny Fundacja Odbudowy Dworu Sarny remontuje wyłącznie dzięki środkom prywatnym. Główny cel tego remontu to budowa infrastruktury (punkt obsługi ruchu turystycznego) umożliwiającej udostępnienie do zwiedzania Kaplicy św. Jana Nepomucena. Obecnie trwają prace wykończeniowe domu bramnego.